for Dummies Türkiye, bir Nobel Yaşam markasıdır.
Öfkeli bir aile üyesiyle karşı karşıya geldiğiniz zaman yapabileceğiniz en kolay şey, aynı şekilde karşılık vermektir. Öfkeye öfkeyle cevap vermek. Ama tek seçeneğiniz bu değil. Öfkeye öfkeyle cevap verdiğinizde ne elde edeceğinizi tahmin edin. Daha çok öfke. Bu süreç hiçbir şeyi çözmez. Bunun yerine aşağıdakilere bir göz atın:
✓ “Teşekkürler ama ben pas geçiyorum.” diyerek katılmamayı tercih edebilirsiniz. Örneğin; gençler, çoğunlukla yaşıtlarıyla yaşadıkları zorluklardan kaynaklı baskılanmış gerilimlerini serbest bırakmanın bir yolu olarak genellikle ebeveynleriyle öfkeli konuşmalar başlatırlar. Peki, çoğu anne baba ne yapar? İlk önce çocuklarına “Böyle hissetmemelisin.” diyerek, bu işe yaramazsa kendileri de öfkelenerek balıklama dalar. En iyi eylem planı: Aynı duyguları paylaşın ama karşınızdaki kişinin öfkesine kapılmayın. Öfkenin onun öfkesi olması izin verin, kendinizinki hâline getirmeyin. Bu şekilde daha kolay dinecektir.
✓ Daha az drama içeren, farklı türde bir dans deneyin. Karşınızdaki kişinin duygusuna geçerlilik kazandırarak başlayabilir, sonrasında da üzerinde çalışması için bir şans tanıyabilirsiniz. Aşağıdaki örneğe bir göz atın:
Ebeveyn: Selam. Okulun nasıldı?
Genç: Beni yalnız bırak. Allah’ım ya, kapıdan her adımımı attığımda nasıl hissettiğimi soruyorsun!
Ebeveyn: Öfkeli görünüyorsun (geçerlilik kazandırma).
Genç: Öyleyim. Ama bununla ilgili konuşmak istemiyorum, tamam mı?
Ebeveyn: Sorun değil. Konuşmak istersen buradayım. Bazen ben de böyle hissediyorum. Sadece sorunları kendi başıma halletmek istiyorum.
Genç (daha yüksek sesle): Ama ben sen değilim! Ayrıca anlatsam da anlamazsın. Asla anlamıyorsun.
Ebeveyn (sesini yükseltmeden): Tabii ki ben değilsin (geçerlilik kazandırma). Öyle olduğunu söylemiyordum. Öfkeyle kendine ait bir baş etme tarzın var. Sadece anlamaya çalışıyordum.
Genç: Sorun aptal Jen. Benden çok daha iyi olduğunu düşünüyor. Onu gerçekten öldürebilirim, beni o kadar deli ediyor ki...
Ebeveyn: Yani Jen’e öfkelisin (geçerlilik kazandırma). Bu sefer ne yaptı?
Şimdi ebeveyn ile genç öfkeli bir konuşma yerine öfkeyle ilgili bir konuşma yapıyorlar.
Öfkeyi Tepeden Aşağı Kontrol Etmek
Aile üyeleri -hem ebeveynler hem çocuklar- uygulamayla öğrenir. Bir çocuk ebeveynlerinin öfkeliyken bağırıp çağırdığını, sövdüğü ve birbirlerine vurduğunu görürse onlar da öfkeyle başarısız bir şekilde baş etmeyi öğrenir. Benzer şekilde ebeveynler çocuklarının istediklerini elde edemediklerinde sinir krizleri geçirmelerine müsaade eder ve sınır çekemezlerse çocukları sinir krizlerinin işe yaradığını öğrenir. Bu da pek iyi bir strateji değildir.
Ev ortamında atmosferi belirleyen kişiler ebeveynlerdir ve öfkenin nazik ve yapıcı bir yolla ifade edilmesini sağlamaya yönelik asli sorumluluğu onlar almalıdır. (Çocuklarınıza odalarını temizleme sorumluluğu verebilirsiniz ama onları evinizdeki öfkeden sorumlu tutamazsınız.)
Ev ortamı hayata ve hayatta kalmaya dair tüm önemli derslerin öğretildiği bir sınıf, bir öğrenme laboratuvarıdır. Bunların en başında da aile üyeleri arasındaki anlaşmazlıkları nasıl atlatacağınız ve hatta bunlardan nasıl yararlanacağınız gelir. Anlaşmazlık tüm ailelerin doğasında vardır.
Basitçe söylemek gerekirse aile üyeleri farklı ilgi alanlarına, kişiliklere, huylara, değerlere, isteklere, beğenilere, nefretlere ve kaygılara sahiptir. Aile, görece bir uyum içinde faaliyet göstermek istiyorsa bu farklılıkların görüşülmesi gerekir. Sağlıklı ve sağlıksız aileler arasındaki ana ayrım en başta anlaşmazlık yaşayıp yaşamadıkları değil, bu anlaşmazlıkları nasıl çözmeyi seçtikleridir.
Bir ebeveynseniz aileniz için sağlıklı bir atmosferi nasıl yaratırsınız? Aile anlaşmazlıklarından kaynaklanan öfkeyi kontrol etmek için bazı ipuçları:
✓ Anlaşmazlığı ve öfkeyi kabullenin. Aile üyeleri arasındaki anlaşmazlığı onaylamazlık veya önemsemezlik etmeyin. İnsanların dikkatini sorunlardan başka yere çekmeye çalışmayın.
✓ Öfke hakkında rahatça konuşun. Öfkeyi dokunulmaz bir konu hâline getirmeyin. Aksi takdirde bir kez daha herkesin bildiği ama kimsenin konuşmadığı “o sorun” hâline gelir.
✓ Farklı öfke ve anlaşmazlık seviyelerini ayırt edin. Ailenizin rahatsız olma, “sadece basit bir kızgınlık” ve çileden çıkma arasındaki farkı bilmesine yardımcı olmalısınız. İlk ikisi kabul edilebilir, üçüncüsü ise edilemez.
✓ Soğukkanlılığınızı koruyun. Kendi soğukkanlılığınızı kaybederek çocukların soğukkanlılıklarını korumalarına yardımcı olamazsınız! Yetişkin olan sizsiniz. Bu konuda çok yetenekli olmadığınızı hissetseniz dahi çocuklarınızdan daha iyi olduğunuzdan emin olabilirsiniz.
✓ Öfke ve anlaşmazlığı yeni bir öğrenme fırsatı olarak görün. Geri adım atın, birbirinize bakın ve karşınızdakiyle ilgili bir şey keşfedin. Sonuç daha büyük bir yakınlık hissidir (kişinin gerçek özünü paylaşma).
✓ Cezalandırmayın. Onun yerine sorun çözün. Birbirinize öfkeli olduğunuz için dırdırlanmak yerine iki basit soru sorun:
İlk soru sorunu, ikinci soru çözümü tanımlar. Karşınızdaki kişi sorunu biliyorsa ama bir çözümü yoksa öfkesini nefret dolu ve kinci bir yolla dışa vurmayı içermeyen bir çözüm bulmasına yardımcı olun.
✓ Bir kazan-kazan çözümü arayın. Kimse kaybetmeyi sevmez, özellikle de öfkelenmiş biri. Sadece daha da öfkelenir! İstediğiniz şey, ailedeki öfkeye herkesin durumdan olumlu bir şey elde ettiğini hissettirecek bir çözüm bulmaktır. Bu sefer gerçekten duyuldukları hissi olsa bile. Öfke içermeyen, rekabetçi (“Ben kazandım, sen kaybettin!”) veya çatışmacı olmayan bir yaklaşımın en işe yaradığı, ailedeki bir kişinin diğerine hükmetmeye çalışmadığı nokta burası.
Öfke bir şeylerin ters gittiğine ve çözülmesi gerektiğine dair bir işarettir. Bu işaretlere ihtiyacınız var. Bu işaretler olmazsa veya onları önemsemezseniz öfke sadece büyür.
